Điều quan trọng là bạn sẽ làm gì sau đó để xứ lý vấn đề. Ta thường nhầm lẫn việc nhận lỗi với việc nhận trách nhiệm. Đúng là chúng ta cần có trách nhiệm với hành động của mình, nhưng nếu đã cố hết sức rồi thì ta có thể làm được gì nữa?
Sự trách mắng có thể khiến người ta bị tê liệt, làm gián đoạn công việc và lo sợ sẽ mắc phải lỗi lầm đó lần nữa. Có người lại có thói quen đổ lỗi cho người khác để bản thân được tôn lên hay đơn giản là thoát tội. Thực sự việc đổ lỗi này có mang lại kết quả hay giải quyết được vấn đề gì của bạn hay không? Nhưng bản ngã hoạt động theo cách thật kỳ bí, nó tạo ra ảo tưởng và che mờ thực tại chân thật của chúng ta.
Ngoài việc bị người khác đổ lỗi, chính bản thân chúng ta cũng có cảm giác xấu hổ. Ta hổ thẹn với hành động của chính mình, chìm đắm trong suy nghĩ về lỗi lầm của bản thân thay vì việc nghĩ “Bây giờ mình nên làm gì?”
Cũng như những cảm xúc do bản ngã thôi thúc, sự xấu hổ khiến bạn mắc kẹt trong ký ức quá khứ và trở nên thụ động thay vì có thái độ tích cực để giải quyết vấn đề. Ai cũng từng mắc lỗi, nhưng sự thật là bạn không thể quay ngược thời gian. Tất cả những gì bạn có thể làm là rút ra những kinh nghiệm có ích cho hôm nay và ngày mai.
Đôi khi, bản ngã khiến ta thu mình lại, ví dụ khi ta thấy hổ thẹn và muốn lánh mặt mọi người; đôi khi, bản ngã lại thổi phồng cái “tôi” lên quá mức. Trông bề ngoài thì sự kiêu mạn có vẻ giống như là sự tự tin, nhưng thực chất nó chỉ là một chiếc mặt nạ che giấu cảm giác tự ti bên trong bạn.
Kiêu mạn không bao giờ là tử tế, và nếu không thể tử tế với người khác, làm sao bạn có thể đối xử tốt với bạn thân được? Trong khi những người hay lo âu sẽ nghĩ các khiếm khuyết của họ là rất lớn, sự ngạo mạn sẽ đánh lừa bạn, khiến bạn nghĩ rằng mọi thứ đều ổn thỏa.
Ít ai dám công nhận sự kiêu mạn của mình, bởi thế nó là cảm xúc ưa thích của bản ngã. Nó là tính cách ta thường liên tưởng tới nhất mỗi khi nhắc đến cái “tôi”.
GYALWANG DRUKPA XII